Z dniem 1 listopada 2024 roku weszły w życie trzy nowe uchwały Sejmiku Województwa Pomorskiego w sprawie obszarów chronionego krajobrazu: Międzywala Wisły, Doliny Rzeki Nogat oraz Lasów Ryjewskich. Uchwały te są konsekwencją realizowanych od 2018 roku przez Samorząd Województwa Pomorskiego prac mających na celu weryfikację stanu środowiska i zagospodarowania przestrzennego oraz zasadności utrzymania obowiązujących zakazów i ochrony w dotychczasowych granicach tych form ochrony przyrody.

Głównym uzasadnieniem podjęcia prac nad weryfikacją tych obszarów była potrzeba uporządkowania granic obszarów chronionego krajobrazu w rejonie doliny Wiały oraz zachowanie ich ciągłości przestrzennej. Dla wszystkich obszarów zostały wykonane przez Pomorskie Biuro Planowania Regionalnego odrębne opracowania mające na celu ocenę stanu zachowania walorów przyrodniczo-krajobrazowych, kulturowych i rekreacyjnych dla potrzeb ochrony poszczególnych obszarów chronionych. Na ich podstawie zarekomendowano zmiany w dotychczas obowiązującej uchwale.

Obszar Chronionego Krajobrazu Międzywala Wisły

Obszar ten, dawniej nazwany Środkowożuławskim Obszarem Chronionego Krajobrazu obejmował wschodni brzeg doliny Wisły – na odcinku od ujścia Wisły na wysokości Świbna i Mikoszewa po południową granicę gminy Miłoradz, obejmując również teren rezerwatu „Las Mątawski”. Taki przebieg granic wynikał z dawnego podziału administracyjnego województwa, kiedy to granica pomiędzy dawnym województwem gdańskim i elbląskim przebiegała środkiem rzeki Wisły. Konsekwencją tego było objęcie ochroną tylko jednego – wschodniego – brzegu doliny. Jednocześnie w dnie doliny, w tzw. międzywalu, funkcjonowały fragmenty innych obszarów chronionego krajobrazu ustanawianych odrębnie w dawnych województwach gdańskim i elbląskim. W związku z tym, iż cały obszar międzywala Wisły stanowi osobną, przestrzennie jednolitą fizjonomicznie jednostkę, charakteryzującą się unikatowymi walorami przyrodniczo-krajobrazowymi zarekomendowano objęcie objęcie jedną formą ochrony całej doliny rzeki Wisły, z uwzględnieniem także zachodniego brzegu doliny i zmianę nazwy na Obszar Chronionego Krajobrazu Międzywala Wisły. Przebieg granic Obszaru Chronionego Krajobrazu jest w większości tożsamy z przebiegiem dawnych i obecnych wałów przeciwpowodziowych, a tam gdzie obwałowania nie występują granicą skłonu wysoczyzny. Głównym celem ochrony jest natomiast zachowanie specyficznych ekosystemów zalewowego dna doliny dużej rzeki, pozostających w ekstensywnym użytkowaniu rolniczym oraz unikatowych w skali regionu walorów krajobrazowych.

Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Nogat

Głównym uzasadnieniem podjęcia prac nad weryfikacją Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Nogat była potrzeba uporządkowania jego granic w południowej części obszaru w rejonie doliny Wisły i starorzecza Nogatu oraz potrzeba zachowania ciągłości przestrzennej – dotychczas obszar ten składał się z dwóch części: jednej, dość wąskiej, obejmującej dolinę rzeczną Nogatu na wysokości miejscowości Biała Góra po zachodnie obrzeża miasta Malbork oraz drugiej, która ma swoją kontynuację powyżej Kałdowa, od Czerwonych Stogów wzdłuż biegu Nogatu obejmując obszary polderowe przy wschodniej granicy województwa, aż po ujście do Zalewu Wiślanego. W celu zachowania ciągłości przestrzennej, w tym korytarza ekologicznego rangi regionalnej, włączono w jego granice odcinek rzeki na wysokości miasta Malborka. Ochroną zarekomendowano objęcie wyłącznie koryta rzecznego wraz z pasem szuwarów, ograniczonego obwałowaniami przeciwpowodziowymi. Poszerzenie obszaru o ten fragment pozwoli na ochronę cennych walorów krajobrazowych i przyrodniczych tego terenu oraz zachowanie spójności sieci obszarów chronionych w tej części województwa. Ponadto, w granice Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Nogat włączono tereny w obrębie jego starorzecza w rejonie wsi Piekło, które do tej pory zlokalizowane były w Obszarze Chronionego Krajobrazu Białej Góry, i w konsekwencji objęto całą dolinę rzeki jednym obszarem chronionym.

Celem ochrony Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Nogat jest zachowanie w stanie niezmienionym ekosystemów brzegowych obszaru międzywala doliny rzecznej Nogatu oraz krajobrazu kulturowego Żuław Wiślanych, będącego odzwierciedleniem wielowiekowej i wielokulturowej historii mieszkańców tej ziemi.

Obszar Chronionego Krajobrazu Lasów Ryjewskich

Obszar Chronionego Krajobrazu Lasów Ryjewskich obejmował dotychczas dwa osobne obszary – Obszar Chronionego Krajobrazu Białej Góry oraz Ryjewski Obszar Chronionego Krajobrazu, graniczące bezpośrednio ze Środkowożuławskim Obszarem Chronionego Krajobrazu oraz Obszarem Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Nogat. W wyniku kompleksowej analizy wszystkich obszarów chronionych zlokalizowanych w dolinie rzeki Wisły i jej najbliższym sąsiedztwie zarekomendowano połączenie tych dwóch obszarów w jeden z uwagi na tożsamy cel ochrony – ochronę lasów strefy krawędziowej wysoczyzny Pojezierza Dzierzgońsko-Morąskiego oraz zmianę nazwy na Obszar Chronionego Krajobrazu Lasów Ryjewskich. Celem ochrony tego obszaru jest zachowanie w warunkach zrównoważonego użytkowania ekosystemów leśnych oraz walorów przyrodniczo-krajobrazowych, historyczno-kulturowych i rekreacyjnych obszaru.

Ponadto, w toku prac nad wszystkimi wyżej wymienionymi obszarami chronionego krajobrazu uszczegółowiono ich granice do granic działek planistycznych, uszczegółowiono zakazy dotyczące zabudowy w strefie 100 m (wylistowano te rzeki i zbiorniki, od których obowiązują stosowne ograniczenia) oraz uspójniono zapisy dotyczące odstępstw od zakazów, zgodnie z innymi już zweryfikowanymi obszarami.  

Weryfikacja obszarów chronionego krajobrazu realizowana jest przy pełnej współpracy z samorządami gmin, w granicach których zlokalizowane są obszary chronione. Jest to istotne zarówno ze względu na współodpowiedzialność samorządów lokalnych za obszary chronione położone w zasięgu ich kompetencji administracyjnych, jak i ze względu na formalne uwarunkowania prawne, wymagające procedury uzgodnienia projektu uchwały sejmiku województwa w sprawie ustanowienia obszaru chronionego krajobrazu. Samorządy lokalne powinny mieć bowiem wpływ na przyjęte rozwiązania, przyjmując współodpowiedzialność za utrzymanie i zrównoważone, trwałe wykorzystanie przestrzeni objętej ochroną prawną.