Przestrzeń publiczna jako dobro wspólne i społeczna odpowiedzialność jako istotny element kształtowania tej przestrzeni. Zatracanie lokalnej tożsamości poprzez unifikację przestrzeni publicznej i coraz większa rola inwestorów prywatnych w kształtowaniu przestrzeni.

To tylko część zagadnień poruszanych w ramach cyklu seminariów dotyczących kształtowania przestrzeni publicznej organizowanych przez Związek Uczelni Fahrenheita we współpracy z Pomorskim Biurem Planowania Regionalnego.

Pierwszy cykl seminariów pod hasłem „Przestrzeń publiczna. Jest miejsce na Twój głos” obejmował trzy spotkania z udziałem badaczy z trzech gdańskich szkół wyższych – Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, Politechniki Gdańskiej oraz Uniwersytetu Gdańskiego – zrzeszonych w ramach utworzonego dwa lata temu Związku Uczelni Fahrenheita. Inspiracją do dyskusji na temat roli i znaczenia miejsc powszechnie dostępnych było natomiast Pomorskie Laboratorium Przestrzeni Publicznej – nowa inicjatywa Samorządu Województwa Pomorskiego realizowana w ramach przyjętej Strategii Województwa Pomorskiego 2030.  

Ideą Pomorskiego Laboratorium Przestrzeni Publicznej jest utworzenie regionalnego systemu kształtowania i zarządzania rozwojem przestrzeni publicznych. W swoich założeniach inicjatywa ta składa się z pięciu modułów obejmujących szereg wzajemnie powiązanych i uzupełniających się działań, a istotny nacisk położony jest na kwestie edukacji zarówno społeczności, jak i kadr samorządowych oraz wymiany doświadczeń i większej koordynacji działań różnych podmiotów.

W debatach udział wzięli dr hab. Mariusz Czepczyński, prof. UG, geograf kultury, prof. dr hab. Lidia Wolska, chemik analityk, kierownik Zakładu Toksykologii Środowiska GUMed, dr hab. Magdalena Błażek, prodziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu GUMed, kierownik Zakładu Badań nad Jakością Życia, dr hab. Maciej Nyka, profesor w Zakładzie Toksykologii Środowiska GUM oraz Katedrze Prawa Gospodarczego Publicznego i Ochrony Środowiska UG oraz prof. Piotr Lorens, kierownik Katedry Urbanistyki i Planowania Regionalnego na Wydziale Architektury PG oraz Architekt Miasta Gdańska.

Moderatorem wszystkich trzech spotkań był Jakub Pietruszewski, geograf i urbanista, dyrektor Pomorskiego Biura Planowania Regionalnego, jeden z inicjatorów przedsięwzięcia Pomorskie Laboratorium Przestrzeni Publicznej.

Każdy z trzech wykładów poruszał odmienne kwestie dotyczące kształtowania przestrzeni publicznych. Jednym z poruszanych wątków była kwestia interdyscyplinarności tego zagadnienia. Tematyka związana z kształtowaniem przestrzeni publicznej jest bowiem zagadnieniem bardzo szerokim i złożonym, angażującym nie tylko specjalistów z wielu dziedzin, ale również lokalną społeczność. Uwagę na to zwrócił prof. Lorens przypominając, że każdy z nas jest nie tylko codziennym jej użytkownikiem, ale jednocześnie kreatorem, podając jako przykład realizowane w przestrzeni miast działania o charakterze partycypacyjnym.

Z drugiej strony brakuje edukacji przestrzennej oraz działań o charakterze popularyzatorskim. Obserwując różnego rodzaje realizacje, których jest coraz więcej w naszym regionie, to okazuje się, że często możemy znaleźć też rozwiązania, które są negatywne, nie uwzględniają szeregu różnych aspektów, a przy tworzeniu tych rozwiązań nie były brane pod uwagę wszystkie głosy w dyskusji – zaznaczył Jakub Pietruszewski.

Uczestnicy debat podejmowali również rozważania na temat wyzwań jakie stoją przed projektantami tych przestrzeni. Współczesne projektowanie nie powinno się bowiem ograniczać wyłącznie do kwestii planistycznych, projektowych i realizacyjnych, ale brać pod uwagę również aspekty społeczne, zdolność do porozumienia się między wszystkimi interesariuszami tego procesu oraz aspekty środowiskowe, związane z dostosowaniem przestrzeni do zachodzących zmian klimatycznych. Często zapominamy bowiem, że zdecydowana większość działań realizowanych na rzecz adaptacji do zmian klimatu odbywa się właśnie w przestrzeni publicznej.

Nowym spojrzeniem na problematykę kształtowania przestrzeni publicznych było zwrócenie uwagi na kluczowe aspekty z punktu widzenia zdrowia, które są istotne dla przestrzeni publicznej. Hałas, promieniowanie jonizujące i elektromagnetyczne czy zanieczyszczenia światłem – to tylko część czynników wpływających na jakość środowiska, a poprzez to na nasze zdrowie, o których wspomniała w swoim wystąpieniu prof. Lidia Wolska z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

O tym jak ważna jest przestrzeń publiczna rozumiana w ujęciu fizycznym przypomniał z kolei prof. Czepczyński podając przykład ostatnich dwóch lat pandemii, kiedy to była ona niedostępna bądź bardzo ograniczała możliwości interakcji, które tak naprawdę tą przestrzeń tworzą. Współczesna przestrzeń nie powinna być również definiowana przez pryzmat własności. Jest to przestrzeń, która pełni funkcje publiczne, ale coraz większą rolę w jej kształtowaniu odgrywają inwestorzy prywatni.

Wszystkie trzy wystąpienia oraz odbywające się po nich dyskusje tylko potwierdziły, że tematyka związana z kształtowaniem przestrzeni publicznych jest zagadnieniem niezwykle interdyscyplinarnym, a wyzwaniem dla współczesnych jej twórców jest konieczność nabycia całkiem nowych rodzajów kompetencji i umiejętności.

Transmisja każdego z wykładów jest dostępna na kanale YouTube Uczelni Fahrenheita oraz Facebooku FarU.